Từ điển (Dictionary)

1. Dictionary là gì?

Dictionary là một cấu trúc dữ liệu cho phép lưu trữ các cặp key-value (khoá-giá trị). Hãy tưởng tượng nó giống như một cuốn từ điển thật:

Key (khoá) là từ bạn cần tra
Value (giá trị) là nghĩa của từ đó

Dictionary có những đặc điểm sau:

Có thể thay đổi (mutable): Bạn có thể thêm, sửa, xoá các phần tử
Không có thứ tự cố định (từ Python 3.7+ thì giữ thứ tự thêm vào)
Key phải là duy nhất: Không có hai key giống nhau

Ví dụ dictionary hợp lệ:

student = {
    "name": "Minh Anh",
    "age": 10,
    "grade": 5
}
 
fruits_price = {
    "apple": 15000,
    "banana": 10000,
    "orange": 20000
}

2. Cách tạo Dictionary

Tạo dictionary bằng cặp ngoặc nhọn

student = {
    "name": "Tuệ Nghi",
    "age": 11,
    "school": "Trường Tiểu học ABC"
}

scores = {
    "math": 9.5,
    "literature": 8.0,
    "english": 9.0
}

Tạo một dictionary rỗng

empty_dict = {}
another_empty_dict = dict()

Tạo dictionary bằng hàm dict()

student = dict(name="Bảo Nguyên", age=10, grade=5)
# Kết quả: {"name": "Bảo Nguyên", "age": 10, "grade": 5}

3. Các thao tác cơ bản với Dictionary

Lấy số lượng cặp key-value

student = {"name": "Phước Sâm", "age": 11, "grade": 5}
len(student)  # 3

Truy cập giá trị theo key

student = {"name": "Minh Sang", "age": 10}
 
# Cách 1: Dùng dấu ngoặc vuông []
print(student["name"])  # "Minh Sang"
 
# Cách 2: Dùng phương thức get()
print(student.get("age"))  # 10

Lưu ý: Nếu key không tồn tại:

Dùng [] sẽ gây lỗi
Dùng get() sẽ trả về None hoặc giá trị mặc định

student = {"name": "Đức Sơn"}
 
# print(student["age"])  # Lỗi! Không có key "age"
print(student.get("age"))  # None
print(student.get("age", 0))  # 0 (giá trị mặc định)

Kiểm tra key có trong dictionary không

student = {"name": "Bảo Đăng", "age": 11}
 
if "name" in student:
    print("Có thông tin tên")
 
if "phone" not in student:
    print("Không có số điện thoại")

Thêm hoặc thay đổi giá trị

student = {"name": "Hồng Phúc", "age": 10}
 
# Thêm key mới
student["grade"] = 5
print(student)  # {"name": "Hồng Phúc", "age": 10, "grade": 5}
 
# Thay đổi giá trị của key đã có
student["age"] = 11
print(student)  # {"name": "Hồng Phúc", "age": 11, "grade": 5}

Xoá phần tử

student = {"name": "Gia Hưng", "age": 10, "grade": 5}
 
# Xoá theo key bằng del
del student["grade"]
print(student)  # {"name": "Gia Hưng", "age": 10}
 
# Xoá và lấy giá trị bằng pop()
age = student.pop("age")
print(age)  # 10
print(student)  # {"name": "Gia Hưng"}

4. Các phương thức quan trọng của Dictionary

Phương thức	Chức năng	Ví dụ
`get(key)`	Lấy giá trị của key	`student.get("name")`
`keys()`	Lấy tất cả các key	`student.keys()`
`values()`	Lấy tất cả các value	`student.values()`
`items()`	Lấy tất cả cặp key-value	`student.items()`
`update(dict2)`	Cập nhật từ dictionary khác	`student.update({"age": 11})`
`pop(key)`	Xoá và trả về giá trị của key	`student.pop("age")`
`clear()`	Xoá toàn bộ dictionary	`student.clear()`
`copy()`	Tạo bản sao	`new_dict = student.copy()`

Ví dụ: `student = {"name": "Hoàng Thịnh", "age": 10, "grade": 5}`

1. `get(key)` - Lấy giá trị của key

student = {"name": "Hoàng Thịnh", "age": 10, "grade": 5}
 
name = student.get("name")
print(name)  # "Hoàng Thịnh"
 
# Có thể đặt giá trị mặc định nếu key không tồn tại
phone = student.get("phone", "Chưa có")
print(phone)  # "Chưa có"

2. `keys()` - Lấy tất cả các key

student = {"name": "Trọng Phát", "age": 11, "grade": 5}
 
keys = student.keys()
print(keys)  # dict_keys(["name", "age", "grade"])
print(list(keys))  # ["name", "age", "grade"]

3. `values()` - Lấy tất cả các value

student = {"name": "Tuệ Nghi", "age": 10, "grade": 5}
 
values = student.values()
print(values)  # dict_values(["Tuệ Nghi", 10, 5])
print(list(values))  # ["Tuệ Nghi", 10, 5]

4. `items()` - Lấy tất cả cặp key-value

student = {"name": "Minh Sang", "age": 11}
 
items = student.items()
print(items)  # dict_items([("name", "Minh Sang"), ("age", 11)])

5. `update(dict2)` - Cập nhật từ dictionary khác

student = {"name": "Phước Sâm", "age": 10}
student.update({"grade": 5, "school": "ABC"})
print(student)
# {"name": "Phước Sâm", "age": 10, "grade": 5, "school": "ABC"}
 
# Cũng có thể cập nhật giá trị đã có
student.update({"age": 11})
print(student)  # age đã đổi thành 11

6. `pop(key)` - Xoá và trả về giá trị

student = {"name": "Bảo Nguyên", "age": 10, "grade": 5}
 
age = student.pop("age")
print(age)  # 10
print(student)  # {"name": "Bảo Nguyên", "grade": 5}

7. `clear()` - Xoá toàn bộ dictionary

student = {"name": "Đức Sơn", "age": 11}
student.clear()
print(student)  # {}

8. `copy()` - Tạo bản sao

student1 = {"name": "Bảo Đăng", "age": 10}
student2 = student1.copy()
 
student2["age"] = 11
print(student1)  # {"name": "Bảo Đăng", "age": 10} - không bị thay đổi
print(student2)  # {"name": "Bảo Đăng", "age": 11}

5. Duyệt Dictionary bằng vòng lặp `for`

5.1 - Duyệt qua các key

student = {"name": "Hồng Phúc", "age": 10, "grade": 5}
 
for key in student:
    print(key)
# name
# age
# grade

Hoặc dùng keys():

for key in student.keys():
    print(key)

5.2 - Duyệt qua các value

student = {"name": "Gia Hưng", "age": 11, "grade": 5}
 
for value in student.values():
    print(value)
# Gia Hưng
# 11
# 5

5.3 - Duyệt qua cả key và value

student = {"name": "Hoàng Thịnh", "age": 10, "grade": 5}
 
for key, value in student.items():
    print(f"{key}: {value}")
# name: Hoàng Thịnh
# age: 10
# grade: 5

6. Dictionary lồng nhau (Nested Dictionary)

Dictionary có thể chứa dictionary khác bên trong:

students = {
    "student1": {
        "name": "Trọng Phát",
        "age": 10,
        "grade": 5
    },
    "student2": {
        "name": "Tuệ Nghi",
        "age": 11,
        "grade": 5
    }
}
 
# Truy cập thông tin
print(students["student1"]["name"])  # "Trọng Phát"
print(students["student2"]["age"])   # 11

7. Ví dụ thực tế

Ví dụ 1: Sổ điểm học sinh

scores = {
    "math": 9.5,
    "literature": 8.0,
    "english": 9.0,
    "science": 8.5
}
 
# Tính điểm trung bình
total = sum(scores.values())
average = total / len(scores)
print(f"Điểm trung bình: {average}")

Ví dụ 2: Đếm số lần xuất hiện của từ

text = "python is fun python is easy"
words = text.split()
 
word_count = {}
for word in words:
    if word in word_count:
        word_count[word] += 1
    else:
        word_count[word] = 1
 
print(word_count)
# {"python": 2, "is": 2, "fun": 1, "easy": 1}

Ví dụ 3: Danh bạ điện thoại

phonebook = {
    "Minh Sang": "0901234567",
    "Phước Sâm": "0907654321",
    "Bảo Nguyên": "0909876543"
}
 
# Tìm số điện thoại
name = "Minh Sang"
if name in phonebook:
    print(f"Số điện thoại của {name}: {phonebook[name]}")
else:
    print("Không tìm thấy")

8. So sánh Dictionary và List

Đặc điểm	List	Dictionary
Cấu trúc	Danh sách có thứ tự	Cặp key-value
Truy cập	Dùng index (số)	Dùng key
Thứ tự	Có thứ tự rõ ràng	Giữ thứ tự thêm vào (Python 3.7+)
Tìm kiếm	Chậm hơn	Nhanh hơn
Dùng khi nào	Lưu danh sách các phần tử	Lưu thông tin có thuộc tính

Bài giảng trên YouTube

(Cập nhật sau)

Tuple Tập hợp (Set)